Samen is niet zomaar lezen

Als leesbegeleider gelooft Caroline Verbruggen er sterk in dat samen verhalen en gedichten lezen mensen verbindt en hen sterker en weerbaarder maakt. En als dat voor volwassenen geldt, waarom dan niet voor kinderen?

Juf Caroline Verbruggen is bijna twee jaar met pensioen, maar de leesmicrobe zit nog altijd in haar bloed. Daarom leest ze tot groot jolijt van de leerlingen nog geregeld een halfuurtje voor tijdens de middagpauze op haar oude school.

Vandaag leest ze voor in de Leescaravan, een knusse plek op de speelplaats van de Nieuwen Bosch Basisschool waar Caroline jaren eerst als lerares, en later als boekenjuf en zorgleerkracht werkte. Boekenjuf zijn deed ze met veel overtuiging en enthousiasme, wat haar in 2007 de titel van tweede beste boekenjuf opleverde.
Caroline leest niet zomaar verhaaltjes voor, ze doet dat volgens de SamenLezenmethode van het Lezerscollectief, een netwerk van leesbegeleiders, dat leesbijeenkomsten organiseert voor mensen die minder vaak met boeken en lezen in contact komen.
Caroline volgde als een van de eersten een opleiding leesbegeleider en heeft in Gent een leesgroep die tweewekelijks samen leest. Net als de andere begeleiders gelooft ze er sterk in dat samen verhalen en gedichten lezen mensen verbindt en hen sterker en weerbaarder maakt. En als dat voor volwassenen geldt, waarom dan niet voor kinderen?
Het is al enkele maanden geleden dat ze nog eens kwam voorlezen tijdens de middagpauze, maar als het aan de kinderen lag, kwam ze hier elke week.
Dat blijkt als juf Caroline op de speelplaats komt, want enkele kinderen rennen gillend op haar af en wippen enthousiast van het ene been op het andere. Hun geestdrift is niet zo verwonderlijk, want ze kennen haar als de boekenjuf die hen op een originele manier de liefde voor het lezen bijbrengt.
Terwijl Caroline de teksten uitdeelt, nestelt het groepje van acht zich op de bank in de leescaravan.

Over oud worden en verkreukeld papier
…Ik kuchte.
‘Ik wil schrijver worden,’ zei ik. Ik schrok er zelf van. Had ik nou niet een betere beginzin kunnen bedenken?
‘Jij wilt schrijver worden,’ herhaalde ze. Ze raapte een takje van de grond, veegde het af aan haar mouw en roerde ermee door de theepot. Ze schonk de kopjes vol. De thee was lichtgroen en rook naar pepermunt en citroen.
Ik zat heel dicht bij haar. Haar huid leek een beetje op verkreukeld papier. Van dat bruine papier dat mijn tante gebruikt als ze koekjes bakt.
‘Waarom? Waarom wil je schrijver worden?’ Ze keek me aan over haar bril…
(uit: Hoe ik per ongeluk een boek schreef – Annet Huizing)

Caroline leest een stukje voor, stopt even en kijkt rond. Spontaan vertellen de kinderen wat de inhoud bij hen oproept. Om de beurt beschrijven ze hun indrukken. Tussendoor toetst Caro af of iedereen de moeilijke woorden begrijpt en geeft ze wat uitleg over het boek waar het stuk tekst uit komt, maar de nadruk ligt hier vooral op de mening van de kinderen. Ze willen trouwens allemaal weten waar ze het boek kunnen vinden in de bib. Het ligt voor de hand dat ze het hele boek willen lezen.
Als ze uitgepraat zijn, vraagt Caroline hoe huid op verkreukeld papier kan lijken? Doordat die huid verrimpeld is, daar zijn ze het allemaal over eens. Opeens gaat het gesprek over oud worden en vragen de kinderen zich af of ze de vergelijking wel juist vinden.
‘Hier stip ik die informatie maar even aan. Er is veel meer ruimte voor vrije associatie dan tijdens traditionele voorleessessies. En dat maakt het verschil. Jaja, die schooljuffrouwmodus moest ik wel leren afzetten’, geeft Caroline toe. ‘Als juf heb je steeds de neiging om je vragen zo te stellen dat ze onmiddellijk antwoorden kunnen vinden, maar het lukt me al langer hoe meer om hén aan het woord te laten en niet direct te reageren en bij te sturen.’

Toen Caroline de opleiding leesbegeleider bij het Lezerscollectief volgde, werkte ze als zorgleerkracht. Taal was een belangrijk onderdeel van haar taak:’Ik was de taaljuf voor het vijfde en zesde leerjaar en werkte rond stellen en expressief lezen.’
Een vijtal jaar geleden pakte ze het nog op de klassieke manier aan met duidelijk gerichte vragen en sterk gestuurde bespreking van de inhoud .Daar was ze zelf niet echt tevreden over na het volgen van de samenLeescursus..

Dus besliste ze al snel om de leesmethode van het Lezerscollectief uit te proberen in de klas:’Ik was bij de eerste of tweede lichting cursisten.’ En al snel integreerde ze de methode in de klas. ‘Toen ik het de eerste keer in een zesde leerjaar deed, liep het behoorlijk stroef. De kinderen durfden amper iets zeggen in het begin. Bovendien waren ze verbaasd en vroegen zich af wat ze moesten zeggen. Er was immers nog geen vraag gesteld. Tot het stilaan doorsijpelde dat alles wat ze zeiden juist of goed was. Toen ze dat begrepen hadden, vonden ze lezen opeens ook een pak interessanter, vertelt Caroline. ‘Vanaf dan kreeg ik prachtige opmerkingen en antwoorden en ontstond er een mooie wisselwerking tussen de kinderen onderling.’

Creatiever en inventiever
Caroline is sterk overtuigd van de meerwaarde van de SamenLezenmethode op school:’Het biedt de kinderen de kans om zelf na te denken en te freewheelen in hun gedachten. Er zijn immers geen juiste of foute antwoorden.
Ik kan het niet bewijzen, maar ik ben ervan overtuigd dat het de kinderen ook helpt bij begrijpend lezen, meer zelfs, dat ze deze manier van lezen en luisteren ook overnemen in andere lessen. Ze leren hier immers op een andere manier reflecteren over een tekst, waardoor ze vrijer associëren. Ik merk dat ze daardoor creatiever en inventiever zijn.

Faalangstvrij
De Leescaravan biedt ook een stuk veiligheid. Caroline: ‘Hier vragen de kinderen spontaan of ze ook eens hardop mogen lezen. Ook kinderen die nog niet zo vlot kunnen lezen, voelen zich hier veilig genoeg om het toch een keer te proberen, soms een beetje spellend, maar dat geeft niet, het hoort erbij.’ Het overwinnen van die faalangst nemen ze uiteraard ook mee naar de klas. ‘Je merkt aan hun houding en hun reacties dat ze er plezier in hebben, dat ze het leuk vinden.’

Diversiteit
Bij deze leesmethode brengen de kinderen zelf de gespreksonderwerpen aan.
Na verloop van tijd ventileren ze vlot hun mening en hun gevoelens rond een stuk tekst. SamenLezen werkt leesbevorderend, maar het ontplooit daarnaast ook hun sociale vaardigheden, want ze leren beter naar elkaar luisteren en rekening houden met elkaars mening zonder te (ve)roordelen. Ze leren dat er ook andere meningen, dat er meerder mogelijkheden zijn. Ze leren op een andere manier naar de inhoud van een tekst kijken.
‘Regelmatig kijken ze verrast op van de indrukken van de anderen. Ze leren dat er meer dan een manier van denken is’, aldus Caroline. Die spontaniteit is niet alleen mooi om te zien, het toont ook aan dat de SamenLezenmethode een originele manier is om het bestaan de diversiteit aan bod aan te bieden.
SamenLezen is ook samen delen, want de kinderen delen veel meer dan hun indrukken. Ze delen ook samen het verhaal, de stilte, de aandacht, de spanning, kortom alles wat met het verhaal te maken heeft.

Poëzie? Graag!
Niet enkel proza, ook poëzie gaat er bij de kinderen vlot in. Als juf Caroline de bladen uitdeelt met het gedicht ‘Tijdverdrijf’, stijgt er een geestdriftig gejuich op. Niemand associeert hier gedichten met moeilijk of saai. ‘Ja,’ knikt Caroline instemmend. ‘En dan is het nog een gedicht van Jacques Prévert, dat is toch niet niks’.
Ze verdringen elkaar om het gedicht hardop te mogen lezen ‘Waarom heb je dit gedicht gekozen?” wil een van de kinderen weten. Omdat er een verband is met het verhaal van daarnet volgens juf Caroline. De kinderen zoeken al pratend en luisterend naar dat verband. Ook hier zijn het enthousiasme, de ongeremdheid en de ontvankelijkheid van de kinderen opvallend.
Caroline:’Je gelooft niet wat ze allemaal uit een gedicht halen, en als je dat voor een ander groepje voorleest, komen er weer helemaal andere dingen uit.
Ik vind het SamenLezen bijzonder boeiend en het geeft hier, net als bij volwassenen ontzettend veel voldoening.’

De SamenLezenmethode is naar Carolines bescheiden mening een ideale manier om leesplezier te bevorderen. Dit in tegenstelling tot het niveaulezen dat in veel gevallen het leesenthousiasme in de kiem smoort. ’Meestal vind ik het zelf heel saaie verhalen’, bekent Caroline.

Interview: Agnes Mus